Mirasta İptal ve Tenkis Davaları

Tenkis davası

Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için dava açılabilir;

• Tasarruf miras bırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,
• Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,
• Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise,
• Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.

Ölüm tarihi itibariyle tereke değerinin tespiti yapılır. Davacının saklı pay miktarı net tereke miktarı üzerinden veraset belgesindeki paya göre hesap edilir. Davacının saklı payına müdahale ortaya çıkarsa tenkise konu malın değerinde azalma gelmeden bölünmesinin imar yönünden mümkün olup olmadığı araştırılır Tenkise konu mal bölünebiliyorsa, bu kısımların bağımsız bölümler halinde taraflar adına tesciline karar verilir.

Tenkis konusu malın bölünmesi mümkün değilse, davalıya TMK. 564. Maddesindeki tercih hakkı kullandırılır.

• Davalı dilerse parayı seçebilir. Bu durumda tasarruf edilebilir (tasarruf nisabının) değerini davacıdan alarak, malı davacıya bırakır.
• Davalı dilerse malı seçebilir. Bu takdirde mal davalıda bırakılacak, davalı davacıya saklı paya el atılan “tenkisi gereken” miktarı ödeyecektir.

Bu takdirde, yeniden keşif yapılarak tenkis konusu malın karar günündeki değeri tespit edilir ve ortaya çıkan miktar sabit tenkis oranı ile çarpılarak saklı paya el atılan, tenkis edilecek bedel veya tasarruf edilebilir miktarlar bulunur. (Bölünemeyen malın, tercih hakkının kullanıldığı tarihteki değerinin, sabit tenkis oranına çarpılmasıyla ulaşılacak değer = Tenkise tabi tutar)

Tenkiste önemli olan iki tarih değeri, ölüm tarihi değeri ile, tercih hakkının kullanıldığı tarihteki değerlerdir.

Tercih hakkı kullanıldıktan sonra alınacak olan değer raporunun, bu yüzden ivedilikle alınmasını sağlamak, rapor alındıktan sonra da ivedilikle karar tesisi isteminde bulunmak (davalının tercih hakkını bedel yönünde kullanması durumunda) önemlidir.

Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tâbi olur. Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilir.